ممنوعیت خروج از کشور، دستور یا قراری می باشد که از طرف مرجع قضایی و به سبب تمهیدات ویژه در دسترس بودن طرف اعمال می شود و شخص ممنوع الخروج تا مدت اعتبار آن حق خروج از کشور را ندارد.
توجه داشته باشید که میان دستور یا قرار بودن ممنوعیت خروج از کشور بایستی تفکیک قائل شد.
ماده ی 188 قانون آیین دادرسی کیفری در رابطه با دستور منع خروج متهم از کشور بیان می کند تا زمانی که پیش از اثبات جرم به متهم دسترسی حاصل نگردیده، بازپرس قادر است با نظر به اهمیت و ادله وقوع جرم، دستور منع خروج متهم را از کشور صادر نماید. مدت اعتبار این دستور 6 ماه بوده که قابل تمدید می باشد.
در صورت حضور متهم در بازپرسی، صدور قرار موقوفی، ترک یا منع تعقیب، ممنوعیت خروج منتفی و مراتب فورا به مراجع مربوطه اطلاع داده می شود و در صورت انقضای مدت، دستور منتفی می گردد.دستور پیش از ثابت شدن مجرمیت صادر می گردد.
مواد 247 و 248 قانون آیین دادرسی کیفری در رابطه با ممنوعیت خروج از کشور بیان می کند که بازپرس متناسب با جرم ارتکابی به غیر از صدور قرار تأمینی می تواند قرار نظارت قضایی را که شامل 1 یا چند مورد زیر می باشد برای مدت مشخصی صادر نماید که یکی از این قرارهای نظارت قرار ممنوعیت خروج از کشور می باشد که طی مدت ده روز هم در دادگاه صالح بدوی و تجدید نظر قابل اعتراض می باشد.
مراجع قضایی وظیفه دارند در موارد قانونی بعد از گرفتن تصمیم بر ممنوعیت خروج از کشور، مراتب را به دادستانی کل کشور ارسال کنند تا از این راه به مراجع ذیربط اعلام شود.
ماده ی 509 قانون آیین دادرسی کیفری بیان می دارد که در صورت وقوع جرم هر زمان که اقدامات قاضی اجرای احکام کیفری منجر به دسترسی به محکوم علیه نگردد و ترس از فرار از کشور وجود داشته باشد، می تواند دستور منع خروج وی از کشور را صادر نماید. ولی به محض حضور یا دستگیری وی دستور لغو می شود یعنی در مرحله اجرای حکم این اتفاق می افتد.
معمولا افرادی که محکومیت کیفری قطعی دارند و مجازاتشان را نگذرانده اند ممنوع الخروج هستند.
رفع ممنوع الخروجی مشروط به انجام تعهد از طرف شخص محکوم می باشد. به عنوان مثال شوهری که به علت پرداخت نکردن مهریه ممنوع الخروج گردیده است با پرداخت یا سپردن تأمین مناسب قادر است از آن رفع اثر کند.
طبق ماده ی 188 قانون آیین دادرسی کیفری در موارد دیگر، دادگاه و مراجع قضایی هم نسبت به رفع دستور یا قرار ممنوعیت خروج از کشور اقدام می نمایند.